سنگ کیسه صفرا سنگ یا توده‌ای است که در هنگام سخت شدن برخی مواد در کیسه صفرا یا مجرای صفراوی تشکیل میشود.
کیسه صفرا یک کیسه کوچک جای گرفته در قسمت تحتانی سمت راست بدن زیر کبد است. برخی از مواد شیمیایی خارج شده از کیسه صفرا ممکن است به شکل سنگهای کوچک یا یک سنگ بزرگ درآیند.
یک مطالعه نشان داده است که میزان شیوع سنگ کیسه صفرا در کشورهای صنعتی در حدود 10 درصد کل مردم است و این میزان رو به افزایش دارد
علایم
اکثریت مردم دچار سنگ کیسه صفرا اصلاً علامتی را تجربه نمیکنند. علت آن است که سنگهای مورد بحث درون کیسه صفرا باقی میمانند و باعث ایجاد هیچ مشکلی نمیشوند.
در هر حال برخی اوقات سنگهای مورد اشاره ممکن است به کولهسیستیت یا التهاب کیسه صفرا منجر شوند.
علامت اولیه در کولهسیستیت دردی است که به شکل ناگهانی ظاهر شده و به سرعت رو به وخامت میرود. این درد ممکن است در سمت راست بدن درست زیر ناحیه دندهها، بین کتفها یا در شانه راست بروز کند. دیگر علایم در این مورد عبارتند از:
• درد در سمت راست بدن درست زیر دندهها
• درد پشت، بین کتفها
• درد در شانه راست
• تهوع
• استفراغ
• تعریق
• بی‌قراری
درمان
سنگهای کیسه صفرا صرفاً هنگامی مورد درمان قرار میگیرند که باعث ایجاد التهاب کیسه صفرا، و انسداد مجاری صفراوی شوند یا از مجرای صفراوی خارج شده و وارد رودهها گردند.
تله ویزیت - TeleVisit انجام کلیه فرآیندهای پزشکی با شرایط وجود فاصله جغرافیایی بین پزشک و بیمار، را فراهم می کند.
بیماران عزیز می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.
کوله‌سیستکتومی
عمل خارج کردن سنگ کیسه صفرا با استفاده از عمل جراحی کوله‌سیستکتومی نامیده میشود. این عمل عموماً به شیوه جراحی موسوم به سوراخ کلید یا لاپاروسکوپی انجام می‌گردد. انجام این روش در مورد حدود 10 درصد مردم ممکن نیست و آنان نیاز به عمل کوله‌سیستکتومی باز دارند.
در عمل کوله‌سیستکتومی باز یک برش بزرگ جراحی در ناحیه شکم ایجاد میشود. مردمی که به این روش درمان میشوند نیاز به میزان بیشتری از بستری بودن در بیمارستان و زمان ریکاوری طولانیتری دارند. اگر کیسه صفرا دچار التهاب شدید باشد جراحی باز در مورد آن نیاز خواهد بود.
در مورد بخش بزرگی از مردمی که مورد عمل کوله‌سیستکتومی قرار میگیرند، سنگهای کیسه صفرا در طول حدود یک سال برمیگردند. برای پیشگیری از این مشکل بسیاری از مردم دچار سنگ کیسه صفرا اورسودئوکسیکولیک اسید میگیرند، اسیدی که در صفرا وجود دارد.
اورسودئوکسیکولیک اسید باعث کاهش میزان کلسترول صفرا میشود و در نتیجه احتمال ایجاد سنگ را کاهش میدهد.
اورسودئوکسیکولیک اسید
اگر سنگ کیسه صفرا از جنس کلسترول باشد، برخی از اوقات میتوان آن را به آهستگی با استفاده از اورسودئوکسیکولیک اسید برطرف یا حل کرد. این نوع درمان که زیر عنوان تحلیل شناخته میشود برای اثربخشی به حدود 24 ماه زمان نیاز دارد. اورسودئوکسیکولیک اسید به اندازه جراحی مؤثر نیست اما برخی از اوقات در مورد مردمی که قادر به تحمل بیهوشی عمومی نیستند تنها گزینه محسوب میشود.
کولانژیوپانکراتولوگرافی رتروگراد اندوسکپیک
وقتی فرد دچار سنگ کسه صفرا قادر به انجام جراحی یا اورسودئوکسیکولیک اسید نباشد، وی ممکن است تحت کولانژیوپانکراتولوگرافی رتروگراد اندوسکپیک (ERCP) قرار گیرد، که انجام آن نیاز به بیهوشی موضعی دارد. یک دوربین فیبر اپتیک انعطافپذیر، یا اندوسکپ از راه دهان وارد سیستم گوارش و در نهایت کیسه صفرا میشود.
یک جریان گرمای الکتریکی باعث اتساع مجرای صفرا می‌گردد. در مرحله بعد سنگها خارج شده یا برای عبور از دستگاه گوارش تحتانی در روده رها میشوند.
لیتوتریپسی
امواج شوک اولتراسونیک سنگهای کیسه صفرا را هدف قرار داده و آنها را درهم میشکنند. اگر سنگ کیسه صفرا به قدر کافی کوچک شود میتواند بدون ایجاد خطر از طریق مدفوع دفع گردد. این نوع درمان نارایج است و فقط در مواقعی مورد استفاده قرار میگیرد که تعداد قلیلی سنگ کیسه صفرا مطرح باشد.
تشخیص
در بسیاری موارد سنگ کیسه صفرا به شکل تصادفی و در هنگام درمان فرد برای مشکلات دیگر شناسایی میشود. پزشک ممکن است پس از انجام یک تست کلسترول یا آزمایش خون یا حتی عکسبرداری اشعه X به وجود سنگ کیسه صفرا مشکوک شود.
آزمایش‌های خون ممکن است برای پیگیری نشانه‌های عفونت، انسداد، پانکراتیت یا یرقان مورد استفاده قرار گیرند.
کلانژیوگرافی
یک رنگ مخصوص به درون جریان خون تزریق مـیشود به شکلی که داخل مجاری صفراوی کنتراست ایجاد کند یا به شکل مستقیم و با استفاده از ERCP به داخل مجاری صفراوی تزریق میشود. رنگ مزبور در عکسبرداری اشعه X مشخص میشود. ERCP همچنین برای مشخص کردن ناحیه بروز سنگ و خارج کردن آن از مجرای صفرا استفاده میشود.
آنگاه دکتر قادر خواهد بود تا به عکسهای گرفته شده با اشعه X نگاه کند و احتمال سنگ مثانه یا اختلالات مجرای صفرا مثل پانکراتیت، سرطان لوزالمعده یا سنگهای کیسه صفرا را برآورد نماید.
اگر رنگ مزبور وارد یکی از نواحی مورد اشاره نشده باشد این وضعیت عموماً به معنی آن است که وجود یک سنگ باعث ایجاد انسداد شده است. متخصصان در این وضعیت قادر به ارائه نظر بهتری در مورد محل جایگیر شدن سنگ کیسه صفرا خواهند بود.
CT اسکن
CT اسکن نوعی عکسبرداری اشعه X غیر تهاجمی است که تصاویری از زاوایای مختلف از داخل بدن انسان به دست میدهد.
کوله‌سینتیگرافی اسکن (HIDA)
در این روش مقدار اندکی از ماده رادیواکتیوی بی‌ضرر به بیمار تزریق میشود. این ماده توسط کیسه صفرا جذب میشود که در مرحله بعد محرک ایجاد کنتراست می‌گردد. این تست میتواند انقباضات غیر نرمال کیسه صفرا یا وجود انسداد در مجرای صفرا را مشخص سازد.
رژیم غذایی
رژیم غذایی در مورد مردمی تجویز میشود که از آمادگی لازم برای جراحی برخوردار نیستند و در مورد آنها رژیم غذایی بیش از حد کم‌چربی برای پیشگیری از رشد سنگ کیسه صفرا تجویز میشود.
اخیراً نشان داده شده است که این روش به اندازۀ آنچه در گذشته فکر میشد روش مؤثری نیست زیرا خود کاهش وزن سریع میتواند سبب ایجاد سنگ کیسه صفرا شود.
رژیم غذایی متعادل برخوردار از وعدههای غذایی منظم توصیه میشود. این رژیم غذایی باعث علاج سنگ کیسه صفرا نمیشود اما میتواند تأثیرات مثبتی بر روی علایم بیماری و درد ناشی از آن داشته باشد.
اجتناب از خوردن غذاهای حاوی مقادیر زیاد چربی اشباع شده مثل کره، پنیر سفت، انواع کیک، و بیسکویت میتواند به کاهش ریسک ایجاد سنگ کیسه صفرا منجر شود. اعتقاد بر آن است که کلسترول در شکلگیری سنگهای کیسه صفرا نقش دارد.
رعایت رژیم غذایی مثل خوردن انواع آجیل و مصرف مقادیر کم الکل میتواند به پیشگیری از ایجاد اختلال مورد بحث کمک کند.
علل
سنگ کیسه صفرا ممکن است بر اثر عدم وجود تعادل در مواد شیمایی مثل کلسترول، کلسیم بیلیروبینات و کلسیم کربنات شکل بگیرد.
دو نوع اصلی سنگ کیسه صفرا وجود دارد:
• سنگ کیسه صفرای کلسترولی
این نوع سنگ ممکن است بر اثر وجود مقادیر بالای کلسترول در صفرا ایجاد شود. سنگ کیسه صفرای کلسترولی نوع اصلی سنگ کیسه صفرا در ایالات متحد آمریکا محسوب میشود.
• سنگهای کیسه صفرای رنگدانه‌ای
این نوع سنگ هنگامی شکل میگیرد که صفرا حاوی مقادیر زیاد بیلیروبین است. سنگهای مزبور در میان مردم مبتلا به بیماری کبد، لوله‌های صفراوی عفونی شده یا اختلالات خونی مثل آنمی سلول داسی شکل شایع‌تر است.
کارشناسان به طور کامل نمیدانند که چرا عدم تعادل مواد شیمیایی در کیسه صفرای برخی از مردم سبب ایجاد سنگ کیسه صفرا میشود حال آنکه در دیگران چنین وضعیتی رخ نمیدهد.
به هر حال ما این را میدانیم که احتمال بروز سنگ کیسه صفرا در میان برخی مردم دچار چاقی به ویژه زنان بیشتر است. یک مطالعه آشکار کرده است که برآمده شدن قسمت پایین پستانها در زنان شانس ابتلاء آنها به سنگ کیسه صفرا و نیاز به جراحی برای خارج کردن سنگ را تا دو برابر افزایش میدهد.
ریسک فاکتورها
دیگر مردمی که در معرض خطر ابتلاء قرار دارند عبارتند از:
• زنان باردار
• تاریخچه خانوادگی ابتلاء به سنگ کیسه صفرا
• مردمی که اخیراً به میزان زیادی وزن کم کردهاند
• کاهش وزن خودخواسته به صورت سریع و وزن‌گیری مجدد میتواند ریسک سنگ کیسه صفرا را در ادامه زندگی برای مردان افزایش دهد
• زنان مصرف کننده قرص‌های کنترل بارداری خوراکی
• داشتن سبک زندگی فاقد تحرک
• زنان تحت درمان با دوزهای بالای استروژن درمانی
• مردم دارای خویشاوند نزدیک دارای سابقه ابتلاء به سنگ کیسه صفرا
• یک مطالعه نشان داده است که یک واریانت ژنی خاص به شکل قابل ملاحظهای ریسک ابتلاء به سنگ کیسه صفرا را افزایش میدهد
• مردم دارای رژیم غذایی حاوی مقدیر زیاد چربی
• میزان شیوع سنگ کیسه صفرا در زنان دو برابر مردان است
• سن بالا 60 سال
• داشتن اصلیت سرخپوستی آمریکایی
• مردم مصرف کننده داروهای کاهش دهندۀ کلسترول به نام استاتین‌ها
• مردم مبتلاء به دیابت
به علاوه درمان جایگزینی هورمون برای زنان در طول یائسگی با افزایش ریسک ابتلاء به مشکلات کیسه صفرا مرتبط شده است. یک مطالعه پی برده است که زنان گیرندۀ درمان مزبور به صورت پچ پوستی یا ژل در ریسکی اندک بالاتر نسبت به زنانی قرار دارند که درمان هورمونی مزبور را به شکل خوراکی دریافت میکنند.
عوارض
اگر یک مجرای صفراوی یا دودنوم با سنگ کیسه صفرا مسدود شده باشد آنگاه احتمال بلوک شدن مایعات گوارشی راهی لوزالمعده وجود خواهد داشت. این وضعیت میتواند باعث ایجاد یرقان و پانکراتیت حاد شود. درمان در این موقعیت به طور معمول شامل خارج کردن سنگ کیسه صفرا با استفاده از عمل جراحی است.
این موضوع شایعی است که مردم دارای سابقه عمل خارج کردن سنگ کیسه صفرا به ویژه در هنگام خوردن غذاهای پرچرب دچار نفخ و سوءهاضمه شوند. برخی از آنان ممکن است به نسبت گذشته دارای دفع مدفوع بیشتری باشند.
آیا امکان زندگی بدون داشتن کیسه صفرا وجود دارد؟
انسان میتواند بدون داشتن کیسه صفرا به زندگی ادامه دهد. کبد برای هضم مواد غذایی نرمال به قدر کافی صفرا تولید میکند. اگر کیسه صفرای کسی از بدنش خارج شود، صفرا به جای ذخیره شدن در کیسه صفرا به واسطه مجراهای هپاتیک از کبد به روده کوچک میرسد.
بخش کوچکی از مردم که کیسه صفرای آنان خارج شده است برای مدتی دارای مدفوع نرمتر و تکرر دفع مدفوع خواهند شد زیرا میزان صفرای جریان یافته در روده افزایش پیدا میکند.
علایمی که بروز آنها در کنار عوارض محتمل است
شناسایی عوارض بالقوه سنگ کیسه صفرا مهم است.
کولیک صفراوی
وقتی یک سنگ به دهانه کیسه صفرا بچسبد و به آسانی از آن رد نشود، انقباض کیسه صفرا ممکن است باعث ایجاد درد شدید شود. وقتی چنین اتفاقی بیفتد فرد مبتلا ممکن است به اختلالی دردناک موسوم به کولیک صفراوی دچار شود.
درد مزبور در قسمت بالای ناحیه شکم احساس میشود اما در عین حال ممکن است درد مزبور در مرکز یا سمت راست شکم نیز وجود داشته باشد. این درد در فاصله حدود یک ساعت پس از غذا خوردن بیشتر شیوع دارد به ویژه اگر فرد وعده غذایی دارای چربی زیاد داشته باشد.
عفونت
اگر سنگ کیسه صفرا سبب ایجاد عفونت کیسه صفرا شده باشد فرد مبتلاء به این وضعیت ممکن است دچار تب و لرز شود. در بیشتر موارد عفونت ناشی از سنگ کیسه صفرا مردم برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا در بیمارستان بستری میشوند.
یرقان
اگر سنگ از کیسه صفرا خارج شده و به مجرای صفرا بچسبد ممکن است باعث انسداد مسیر صفرا به سمت روده شود. مجرا آنگاه به درون جریان خون راه یافته و سبب بروز نشانه‌های یرقان میشود.
در اغلب موارد این عارضه نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا دارد. در مورد برخی مردم سنگ کیسه صفرا در نهایت وارد روده میشود.
پانکراتیت
اگر یک سنگ کوچک کیسه صفرا از مجرای صفرا گذشته و مجرای پانکراتیک را مسدود کند یا سبب ریفلاکس مایعات صفرا درون مجرا شود فرد ممکن است به پانکراتیت مبتلا گردد.
پیشگیری
برخی عوامل افزایش دهنده ریسک سنگ کیسه صفرا مثل جنس، سن، و ریشه نژادی و قومی قابل تغییر نیستند.
در هر حال، پیروی از یک رژیم غذایی گیاهی میتواند باعث کاهش خطر ابتلاء به سنگ کیسه صفرا شود. در مقایسه با مردم گوشتخوار، گیاهخواران در ریسک به مراتب کمتری برای ابتلاء به سنگ کیسه صفرا قرار دارند.
بسیاری از کارشناسان میگویند که رژیم غذایی کم‌چربی و دارای مقادیر زیاد میوه و سبزی شامل فیبر غذایی میتواند مردم را در برابر ابتلاء به سنگ کیسه صفرا محافظت کند.
کنترل وزن بدن نیز میتواند در پیشگیری از بروز سنگ کیسه صفرا مفید باشد. به هر حال، رژیم غذایی شدید و کاهش وزن سریع میتواند باعث افزایش خطر بروز سنگ کیسه صفرا شود. حفظ اعتدال توصیه میشود.
امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش (سنگ کیسه صفرا) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می توانید سوالات خود را از متخصصین تله ویزیت بپرسید.
با واردشدن در سایت www.TeleVisit24.com تنها با وارد کردن نام و نام خانوادگى و شماره موبایل و ثبت نام در سامانه تله ویزیت، بلافاصله و حداکثر طى مدت ٢٤ ساعت پاسخ خود را از بهترین پزشکان متخصص دریافت کنید و دیگر نگران سلامت خود نباشید.