آلزایمر شایعترین علت زوال عقل است ، یک اصطلاح کلی برای از بین رفتن حافظه و سایر توانایی های شناختی است. بیماری آلزایمر 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل را تشکیل می دهد.آلزایمر با گذشت زمان بدتر می شود. آلزایمر یک بیماری پیشرونده است، که در آن علائم زوال عقل به تدریج طی چند سال بدتر می شود. در مراحل اولیه ، از دست دادن حافظه خفیف است ، اما با اواخر مرحله آلزایمر ، افراد توانایی انجام مکالمه و پاسخ به محیط خود را از دست می دهند. آلزایمر ششمین عامل اصلی مرگ است. به طور متوسط ، فرد مبتلا به آلزایمر چهار تا هشت سال پس از تشخیص بیماری زندگی می کند ، اما بسته به عوامل دیگر می تواند تا 20 سال زندگی کند.
بیماری آلزایمر یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که بتدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود. بارزترین نوع از انواع مختلف زوال عقل اختلال حافظه‌است. اختلال حافظه معمولاً بتدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود ولی بتدریج خاطرات قدیمی هم آسیب می‌بینند. بیمار پاسخ سئوالی را که چند لحظه قبل پرسیده‌است فراموش می‌کند و مجدداً همان سؤال را می‌پرسد. بیمار وسایلش را گم می‌کند و نمی‌داند کجا گذاشته‌است. در خرید و پرداخت پول دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند حساب دارائیش را نگه دارد. بتدریج در شناخت دوستان و آشنایان و نام بردن اسامی آنها نیز مشکل ایجاد می‌شود. کم‌کم مشکل مسیر یابی پیدا شده و اگر تنها از منزل بیرون برود ممکن است گم شود. در موارد شدیدتر حتی در تشخیص اتاق خواب، آشپزخانه، دستشویی و حمام در منزل خودش هم مشکل پیدا می‌کند. بروز اختلال در حافظه و روند تفکر سبب آسیب عملکردهای اجتماعی و شخصی بیمار شده و در نتیجه ممکن است سبب افسردگی، عصبانیت و پرخاشگری بیمار شود.یکی از مشکلات زوال عقل بروز توهم و هذیان است. مثلاً بیمار فکر کند همسرش به وی خیانت کرده‌است یا همسایگان و پرستارش قصد آسیب رساندن و توطئه علیه وی را دارند. بیمار ممکن است به فرزندانش بدبین شود. گاهی اوقات بیمار افرادی را مثلاً والدین فوت شده یا اقوام را که نیستند و حضور ندارند می‌بینند.
از بین رفتن حافظه و سردرگمی علائم اصلی هستند
در موارد شدید بیمار برای انجام کارهای اولیه شخصی نیاز به کمک پیدا می‌کند و ممکن است توانایی کنترل ادرار و مدفوع را هم از دست دهد. بیمار دچار زوال عقل ممکن است در تکلم و یافتن کلمات مناسب مشکل پیدا کند و در نتیجه کم حرف و گوشه‌گیر شود. در موارد پیشرفته تر بیمار آگاهیش را نسبت به بیماری از دست داده و نمی‌داند دچار ناتوانی در انجام برخی کارها است و ممکن است کارهای خطر ساز انجام دهد. بتدریج ممکن است توانایی حرکتی بیمار هم دستخوش آسیب شده و مکرراً تعادلش را از دست داده زمین بخورد.
آلزایمر رایج‌ترین شکل زوال عقل است. علائم این بیماری با از دست دادن قدرت حفظ اطلاعات بخصوص حافظهٔ موقت در دوران پیری آغاز شده و به‌تدریج با از دست دادن قدرت تشخیص زمان، افسردگی، از دست دادن قدرت تکلم، گوشه‌گیری و سرانجام مرگ در اثر ناراحتی‌های تنفسی به پایان می‌رسد. مرگ پس از پنج تا ده سال از بروز علائم اتفاق می‌افتد؛ اما بیماری حدود بیست سال قبل از ظهور علائم آغاز شده‌است. این بیماری با از دست رفتن سیناپسهای نورونها در برخی مناطق مغز، نکروزه شدن سلولهای مغز در مناطق مختلف سیستم عصبی، ایجاد ساختارهای پروتئینی کروی شکلی به نام پلاک‌های پیری (SP) در خارج نورون‌های برخی مناطق مغز و ساختارهای پروتئینی رشته‌های به نام NFT در جسم سلولی نورونها، مشخص می‌شود
هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد ، اما داروها و راهکارهای مدیریتی ممکن است علائم را به طور موقت بهبود بخشند. داروهای آرامبخش و ضد جنون: اگر با روش‌های غیر دارویی نتوان رفتارهای آزاردهنده، بی‌قراری و پرخاشگری بیمار را کمتر کرد می‌توان از داروهای جدید ضد جنون مثل اولانزاپین، کوتیاپین و ریسپریدون استفاده کرد. گاهی اوقات افسردگی سبب پرخاشگری بیمار است که با استفاده از داروهای ضد افسردگی مثل فلوکستین می‌توان آن را درمان کرد.تشخیص اینکه آیا فردی مبتلا به زوال عقل است یا خیر نیاز به تشخیص پزشکی دارد.
آلزایمر و مغز
تغییرات میکروسکوپی در مغز مدتها قبل از اولین علائم از دست دادن حافظه شروع می شود.مغز 100 میلیارد سلول عصبی (نورون) دارد. هر سلول عصبی برای تشکیل شبکه های ارتباطی با بسیاری دیگر ارتباط برقرار می کند. گروه های سلول های عصبی شغل های خاصی دارند. برخی درگیر تفکر ، یادگیری و یادآوری هستند. دیگران به ما کمک می کنند تا ببینیم ، بشنویم و بو کنیم.برای انجام کارهای خود ، سلولهای مغزی مانند کارخانه های ریز فعالیت می کنند. آنها منابع لازم را دریافت می کنند ، انرژی تولید می کنند ، تجهیزات خود را می سازند و از شر زباله ها خلاص می شوند. سلول ها همچنین اطلاعات را پردازش و ذخیره می کنند و با سلول های دیگر ارتباط برقرار می کنند. نگه داشتن همه چیز به هماهنگی و همچنین مقادیر زیادی سوخت و اکسیژن نیاز دارد.دانشمندان بر این باورند که بیماری آلزایمر مانع از خوب شدن قسمت هایی از کارخانه سلول می شود. آنها مطمئن نیستند که مشکل از کجا شروع می شود. اما درست مانند یک کارخانه واقعی ، تهیه پشتیبان و خرابی در یک سیستم باعث ایجاد مشکلات در مناطق دیگر می شود. با گسترش آسیب ، سلول ها توانایی انجام کارهای خود را از دست می دهند و در نهایت می میرند و باعث تغییرات غیرقابل برگشتی در مغز می شوند.