آشنایی با فیبروز کبد، از علل تا درمان آن

آسیب یا التهاب طولانی مدت کبد می تواند باعث ایجاد مقادیر بیش از حدی بافت زخم در کبد و فیبروز کبدی شود. علاوه بر آن، اکثر بیماری های مزمن کبدی در نهایت می توانند منجر به فیبروز شوند. برخلاف سلول های کبدی سالم که می توانند خودشان را ترمیم کنند، سلول های بافت اسکار این قابلیت و توانایی را ندارند و نمی توانند عملکرد مناسبی داشته باشند.  برهمین اساس، فیبروز می تواند عملکرد کلی کبد را کاهش دهد. بافت اسکار ناشی از فیبروز می تواند جریان خون درون کبد را مسدود یا محدود کند و منجر از بین بردن سلول های کبدی سالم شود که در نهایت ممکن است  بافت اسکار بیشتری در این فرآیند ایجاد شود.

مراحل درمان فیبروز کبدی شامل درمان عفونت ها، ایجاد تغییر در شیوه زندگی و مصرف داروهای خاص است که این روند های درمانی اغلب می توانند آسیب ناشی از فیبروز خفیف تا متوسط کبد را معکوس کنند. در صورت عدم درمان و ادامه یافتن التهاب ممکن است شرایط جدی تر کبدی ایجاد شود. فیبروز اولین مرحله از زخم کبد است. بعداً، اگر بیشتر کبد دچار زخم شود، به سیروز کبدی معروف است.

مراحل مختلف فیبروز کبدی

پزشکان برای تشخیص فیبروز کبد، نمونه‌ کوچکی از بافت کبد را برمی‌دارند. بعدا با بررسی نمونه‌ در زیر میکروسکوپ، میزان و نوع آسیب‌دیدگی به کبد مشخص می‌شود. با این حال، مشخص کردن میزان فیبروز کبد دشوار است. پزشکان مختلف از روش‌های مختلفی برای ارزیابی فیبروز کبد بهره می‌برند. 

برای بررسی میزان و مراحل آسیب‌های ناشی از فیبروز کبد، چندین مقیاس استاندارد وجود دارند. این مقیاس‌های شدت فیبروز کبد عبارتند از؛ مقیاس متاویر (Metavir) ، ایشاک (Ishak) و مقیاس بتس-لودویک (Batts-Ludwig) این روش‌ها و سایر مقیاس‌بندی‌های مشابه میزان تاثیر فیبروز بر سیاهرگ کبدی را بررسی می‌کنند. سیاهرگ کبدی یا ورید پورت  سیاهرگی است که خون را از روده‌ها به کبد منتقل می‌کند. همین‌طور بسیاری از مقیاس‌ها میزان فیبروز و محل یا تعداد سپتا (دیواره‌های بافت فیبروز) در نمونه‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند.

مقیاس متاویر میزان پیشرفت فیبروز را از درجه‌ی A0 تا A3 ارزیابی می‌کند. در این روش مقیاس‌بندی، شدت پیشرفت بیماری به ترتیب عبارت است از:

1. A0 بدون فعالیت
2. A1 فعالیت خفیف
3. A2 فعالیت متوسط
4. A3فعالیت شدید

همین‌طور مقیاس متاویر، میزان فیبروز را از نمره‌ی F0 تا F3 ارزیابی می‌کند.

1. F0 عدم وجود فیبروز
2. F1 فیبروز بدون سپتا
3. F2فیبروز با سپتای کم
4. F3 سپتای زیاد اما بدون التهاب شدید کبد
5. F4 بدون التهاب شدید کبد

بدون التهاب شدید کبد که همان تجمع بافت زخم در کبد است، می‌تواند به دلیل عدم درمان فیبروز کبد رخ دهد. پیشرفته‌ترین نوع فیبروز که می‌تواند قبل از ابتلا به التهاب شدید کبد بروز پیدا کند، طبق مقیاس متاویر مرحله A3F3 است. 

مقیاس‌ نمره‌دهی ایشاک پیچیده‌تر است و معمولا در آن به شدت پیشرفت‌ بیماری نمره ۰ تا ۶ داده می‌شود:

1. ۰: نبود فیبروز
2. ۱: گسترش بافت‌های زخم، احتمالا با سپتای ریشه‌دار و کوتاه
3. ۲: گسترش بیشتر نواحی بافت‌های زخم، احتمالا با سپتای ریشه‌دار و کوتاه
4. ۳: گسترش نواحی نواحی زخم با پل‌های زخم پراکنده
5. ۴: گسترش نواحی نواحی زخم با پل‌های قابل‌توجه زخم و زخم‌های قابل‌توجه تا نواحی مرکزی کبد 
6. ۵: پل‌های قابل‌توجه زخم تا مرکز کبد با برآمدگی‌های قابل توجه
7. ۶: بافت زخم قطعی

شایع ترین علت های فیبروز کبدی در ایالات متحده، عبارتند از:

• سوء مصرف مزمن الکل
• هپاتیت ویروسی C یا B
• بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
• استئاته هپاتیت غیر الکلی (NASH)، زیر گروه NAFLD

NAFLD و NASH در افراد با وزن زیاد، مبتلا به دیابت، یا پیش دیابت و مقادیر بالای چربی و کلسترول که در جریان خون شیوع بیشتری دارد.

سایر علل شایع فیبروز کبدی عبارتند از:

• هپاتیت خود ایمنی
• نارسایی مزمن قلب
• انسداد مجرای صفراوی
• هموکروماتوز یا آهن اضافی
• بیماری ویلسون، که باعث تجمع مس در بدن می شود.

برخی از داروهای خاص همچنین می توانند منجر به فیبروز کبدی شوند، از جمله:

• تولبوتامید
• ایزونیازید
• آمیودارون
• کلرپرومازین
• متوترکسات
• متیل دوپا
• oxyphenisatine

برخی از علائم متداول التهاب شدید کبد عبارتند از:

• به سهولت دچار کبودی یا خونریزی شدن فرد
• ادم یا تجمع مایعات در نواحی تحتانی پا، ساق، مچ یا قوزک
• یرقان که باعث زردی پوست و چشم می‌شود
• آسیت شکم
• خارش بسیار شدید پوست
• افزایش حساسیت به داروها و عوارض جانبی آن
• بروز مشکلات شناختی مانند مشکل حافظه، تمرکز یا خوابیدن
• تیرگی ادرار

علل فیبروز کبد

شایع‌ترین علل فیبروز کبد عبارتند از:

• سوء‌مصرف مشروبات الکلی
• هپاتیت ویروسی C یا B
• بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
• استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) که از زیرگروه‌های بیماری کبد چرب غیر الکلی است.

کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی در افرادی که دچار اضافه وزن، دیابت یا پیش‌دیابت (عارضه عدم تحمل گلوکز) و دارای سطح بالای چربی و کلسترول در خون هستند بروز پیدا می‌کند. پزشکان از حالت دوم به نام سندرم متابولیک (Metabolic Syndrome) یاد می‌کنند. سایر علل شایع فیبروز کبد عبارتند از:

• هموکروماتوز یا ازدیاد آهن
• بیماری ویلسون که باعث تجمع مس در بدن فرد می‌شود
• انسداد مجرای صفراوی
• نارسایی مزمن قلبی
• هپاتیت خود ایمنی

همین‌طور برخی داروهای خاص می‌توانند منجر به فیبروز کبد شوند، از جمله از این داروها عبارتند از:

• آمیودارون (Amiodarone)
• کلرپرومازین (Chlorpromazine) 
• متوترکسات (Methotrexate)
• تولبوتامید (Tolbutamide)
• ایزونیازید (Isoniazid)
• متیل دوپا (Methyldopa)
• اکسی‌فنیساتین (Oxyphenisatine)

تشخیص بیماری

بیوپسی کبد

به طور سنتی، پزشکان بیوپسی کبد را یک “استاندارد طلایی” برای تشخیص فیبروز کبدی می دانند. بیوپسی یک عمل جراحی است که در آن پزشک از بافت کبد  نمونه برداری می کند. یک متخصص شناخته شده به عنوان یک آسیب شناس، بافت را برای تشخیص بافت اسکار یا فیبروز بررسی می کند.

الاستوگرافی گذرا

گزینه دیگر برای تشخیص این بیماری یک آزمایش تصویربرداری است که به الاستوگرافی گذرا معروف است و میزان سختی کبد را اندازه گیری می کند. هنگامی که فرد دارای فیبروز کبدی است، سلول های زخم باعث سفت شدن کبد می شوند. در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه گیری میزان چسبندگی بافت کبد استفاده می شود.

آزمایشات غیر جراحی

با این حال، پزشکان قادر به استفاده از آزمایشات دیگری برای تشخیص این بیماری هستند که نیازی به جراحی ندارند. آزمایش خون معمولاً برای افرادی که عفونت مزمن هپاتیت C شناخته شده دارند و به دلیل بیماریشان در معرض خطر ابتلا به فیبروز کبدی هستند، اختصاص دارد. پزشکان همچنین ممکن است از آزمایشاتی استفاده کنند که نیاز به محاسبات دارد.

در برخی موارد نسبت آمینوترانسفراز به پلاکت (APRI) یا آزمایش خون به نام FibroSURE که شش نشانگر مختلف عملکرد کبد را اندازه گیری می کند در تشخیص این بیماری استفاده می شود. با این حال، پزشک معمولاً نمی تواند بر اساس این آزمایشات، مرحله فیبروز کبدی را تعیین کند. در حالت ایده آل، این بیماری باید در مراحل اولیه که قابل درمان است تشخیص داده شود. اما، از آنجا که این بیماری معمولاً در مراحل اولیه باعث ایجاد علائم نمی شود، پزشکان معمولاً این بیماری را زود تشخیص نمی دهند.

درمان فیبروز کبد

بهترین راه برای درمان فیبروز کبد برطرف کردن علت اصلی بیماری است. در صورتی که فیبروز کبد زودهنگام یا متوسط با موفقیت درمان شود، بیشتر آسیب‌های وارده در اثر این بیماری قابل برگشت هستند.تقریبا هر بیماری مزمن کبد در نهایت منجر به فیبروز می‌شود، چرا که هر بیماری در این ناحیه موجب بروز  التهاب پایدار می‌شود. این التهاب می‌تواند منجر به شکل گرفتن بافت زخم شود.

هنگامی که پزشک علت اصلی بروز بیماری فیبروز کبد را پیدا کند، یک دوره درمانی خاص را برای بیمار تجویز می‌کند. برخی از متداول‌ترین روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

• قطع یا کاهش مصرف مشروبات الکلی و استفاده از روش‌های حمایتی برای کمک به ترک اعتیاد به الکل در درازمدت
• درمان عفونت‌های مزمن هپاتیت ویروسی به‌وسیله داروهای ضد ویروسی
• درمان کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی با متوازن کردن رژیم غذایی فرد، کاهش حداقل ۷ درصدی وزن بدن طی ۱ سال و کنترل سطح چربی، کلسترول و قند خون
• مصرف داروهایی که فلزات سنگین مانند آهن و مس را از بدن دفع می‌کند
• تحلیل یا رفع انسداد مجاری صفراوی
• قطع داروهای مرتبط با فیبروز کبد
• مصرف داروهایی که باعث کاهش فعالیت دستگاه ایمنی بدن می‌شوند

دانشمندان هنوز موفق به توسعه داروهایی نشده‌‌اند که کاملا آسیب‌های مرتبط به فیبروز کبد را بازگردانده یا معالجه کنند.

با این حال، هم‌اکنون پژوهش‌های در خصوص آنتی‌بیوتیک‌هایی که باعث کاهش یا جلوگیری از روند پیشرفت این بیماری در فرد می‌شود در حال پیگیری است. دانشمندان همین‌طور به دنبال روش‌های مؤثرتری برای درمان برخی از علل اصلی فیبروز کبد، مانند مصرف الکل یا استئاتوهپاتیت غیر الکلی هستند.

به عنوان مثال، برخی پژوهش‌های اولیه نشان داد که «پیوگلیتازون (Pioglitazone)»، داروی دیابت نوع 2 برای بهبود استئاتوهپاتیت غیر الکلی در افرادی که به دیابت مبتلا نیستند، موثر است. ورای داروهای معمول، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که چند داروی طبیعی نیز ممکن است در شرایط خاص به کاهش فیبروز کبد کمک کنند.

برخی از این راهکارهای طبیعی شامل موارد زیر هستند:

• نوشیدن مقدار متوسط قهوه
• نوشیدن کافی مایعات
• مصرف عصاره گل‌خار که حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان سیلیمارین است پزشکان به هیچ‌وجه این داروی طبیعی را برای افرادی که باید به طور مداوم داروهای هپاتیت C مصرف کنند توصیه نمی‌کنند
• مصرف ویتامین E برای استئاتوهپاتیت غیر الکلی

هنگامی که فردی دچار فیبروز کبد یا التهاب کبد پیشرفته می‌شود، اغلب به درمان‌های بیشتری نیاز دارد و متاسفانه آسیب‌‌های کبدی در چنین بیمارانی تا حد زیادی غیرقابل برگشت هستند.

گزینه‌های درمانی رایج برای فیبروز پیشرفته یا التهاب شدید کبد عبارتند از:

• مصرف داروهای خاصی برای از خارج کردن مایعات اضافی از بدن
• پرهیز از مصرف نمک
• مصرف داروهای خاصی برای از بین بردن سموم مغزی
• مصرف داروهایی که باعث کاهش فشار در رگ‌های معده و مری می‌شوند
• پیوند عضو برای جایگزینی کبد آسیب دیده با یک کبد سالم از فرد اهداکننده

اینجا را کلیک کنید 👇👇

www.televisit24.com

تنها با وارد کردن نام و نام خانوادگى و شماره موبایل و ثبت نام در سامانه تله ویزیت، بلافاصله و حداکثر طى مدت ٢٤ ساعت پاسخ خود را از بهترین پزشکان متخصص دریافت کنید و دیگر نگران سلامت خود نباشید.