فیبروز پولمونری (فیبروز ریوی) یک بیماری ریه است که هنگامی بروز می‌کند که بافتهای ریه آسیب دیده و دچار جراحت می‌شوند. این بافت زمخت و سفت باعث می‌شود تا ریه نتواند با تمامی ظرفیت کار کند. همچنان که فیبروز ریوی رو به وخامت می‌رود فرد مبتلاء به این بیماری بیشتر و بیشتر دچار تنگی نفس می‌شود.
جراحت همراه فیبروز ریوی ممکن است بر اثر عوامل متعددی ایجاد گردد؛ اما در اغلب موارد پزشکان قادر به مشخص کردن علت ایجاد مشکل نیستند. وقتی علتی نتوان یافت وضعیت زیر عنوان فیبروز ریوی با علت نامعلوم (فیبروز ریوی ایدیوپاتیک) شناخته می‌شود.
آسیب ریه بر اثر فیبروز ریوی قابل ترمیم نیست اما داروها و درمان‌های موجود گاهی از اوقات می‌توانند باعث فروکش علایم شده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشند. در مورد برخی از مردم دچار فیبروز ریوی به پیوند ریه نیاز است.
علایم فیبروز ریوی
علایم و نشانههای فیبروز ریوی شامل موارد زیر می‌تواند باشد:
• تنگی نفس (دیس‌پنه)
• سرفه خشک
• خستگی مفرط
• کاهش وزن ناخواسته
• رنجوری عضلات و مفاصل
• پهن و گرد شدن نوک انگشتان دست یا پا
دوره فیبروز ریوی و شدت علایم آن، از فردی به فرد دیگر ممکن است به شکل قابل ملاحظه‌ای متفاوت باشد. برخی از مردم بر اثر بیماری شدید دچار ناخوشی شدید می‌شوند. مابقی دارای علایم متوسطی هستند که به کُندی و در طول ماه‌ها یا سال‌ها رو به وخامت می‌رود.
برخی از مردم ممکن است شاهد وخامت سریع علایم بیماری خود، مثل تنگی نفس شدید باشند، که احتمال دارد چندین روز تا هفته‌ها ادامه پیدا کند. مردم دچار وخامت حاد بیماری ممکن است برای بهبود تنفس به دستگاه تهویه متصل شوند. پزشکان همچنین ممکن است آنتی‌بیوتیک، داروهای کورتیکوستروئیدی یا دیگر داروها را برای مداوای دوره حاد بیماری تجویز کنند.
علل فیبروز ریوی
فیبروز ریوی باعث ایجاد بافت مجروح و زبر در اطراف و میان کیسک‌های هوایی (آلویولی) ریه‌ها می‌شود. این وضعیت سبب دشوارتر شدن ورود اکسیژن به درون جریان خون می‌گردد. آسیب مزبور ممکن است بر اثر عوامل مختلفی شامل مجاورت درازمدت با برخی سموم، بعضی اختلالات پزشکی، اشعه درمانی و بعضی داروها ایجاد شود.
چه عواملی باعث آسیب دیدن ریه می‌شود؟
قرار گرفتن درازمدت در معرض برخی از مواد سمی و آلوده کننده هوا می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند، که برخی مثال‌ها در این مورد عبارتند از:
• غبار سیلیکا
• الیاف آزبست
• غبار فلزات سنگین
• غبار زغال سنگ
• غبار غلات
• فضولات پرندگان و حیوانات
اشعه درمانی
بعضی از مردم که برای سرطان ریه یا سرطان پستان با اشعه تحت درمان قرار می‌گیرند نشانه‌هایی از آسیب‌دیدگی ریه را ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از درمان اولیه نشان می‌دهند. شدت صدمه به موارد زیر بستگی دارد:
• میزان تماس ریه با اشعه
• مقدار کل اشعه مورد استفاده
• آیا شیمی درمانی نیز مورد استفاده قرار گرفته است یا خیر
• وجود یک بیماری زیربنایی ریه
داروها
بسیاری از داروها می‌توانند به ریه‌ها آسیب برسانند، به ویژه داروهایی مثل:
• داروهای شیمی درمانی
داروهایی مثل متوتریکسات (تریکسال، اتریکساپ و بقیه) که برای کشتن سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند در عین حال می‌توانند به بافت ریه صدمه بزنند.
• داروهای قلب
برخی داروهای مورد استفاده برای درمان بی‌نظمی ضربان قلب مثل امیودارون (کاردارون، نکسترون، پاکرون) به بافت ریه آسیب می‌رسانند.
• بعضی آنتیبیوتیکها
آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل نیتروفورانتین (ماکروبید، ماکرودانتین و بقیه) یا اتامبوتول می‌توانند سبب آسیب‌دیدگی بافت ریه شوند.
• داروهای ضد التهاب
بعضی داروهای ضد التهابی مثل ریتوکسیمب (ریتوکسان) یا سولفاسالازین (ازولفیدین) می‌توانند باعث آسیب دیدن ریه شوند.
اختلالات پزشکی
آسیب ریه در عین حال ممکن است بر اثر شماری از اختلالات پزشکی شامل موارد زیر ایجاد گردد:
• درماتومیوزیت
• پلی‌میوزیت
• بیماری بافت متصل ممزوج
• لوپوس اریتماتوز سیستمیک
• ارتریت روماتوئید
• سارکوئیدوز
• اسکلرودرما
• پنومونی
بسیاری از مواد و وضعیت‌ها می‌توانند به فیبروز ریوی منجر شوند. با وجود این در اغلب موارد علت فیبروز ریوی هرگز مشخص نمی‌گردد. فیبروز ریوی بر اثر علت ناشناخته فیبروز ریوی ایدیوپاتیک نامیده می‌شود.
محققان در مورد آنچه محرک بروز فیبروز ریوی ایدیوپاتیک می‌شوند نظریاتی دارند که شامل تأثیر ویروس‌ها و قرار گرفتن در معرض دود تنباکو می‌شود. همچنین برخی از اشکال فیبروز ریوی ایدیوپاتیک در نسل‌های مختلف خانواده‌ها بروز می‌کند و وراثت ممکن است است نقشی در این نوع فیبروز ریوی داشته باشد.
بسیاری از مردم مبتلاء به فیبروز ریوی ایدیوپاتیک در عین حال ممکن است دچار بیماری ریفلاکس اسید معده به مری (GERD) باشند. تحقیق در این مورد که آیا GERD یک ریسک فاکتور فیبروز ریوی ایدیوپاتیک است یا می‌تواند به پیشرفت سریع اختلال مزبور منجر شود، ادامه دارد. به هر جهت، برای تصمیم‌گیری در مورد وجود ارتباط میان فیبروز ریوی ایدیوپاتیک و GERD به تحقیق بیشتر نیاز است.
ریسک فاکتورهای فیبروز ریوی
عواملی که باعث آسیب‌پذیرتر شدن شخص در مقابل فیبروز ریوی می‌شوند عبارتند از:
• سن
با وجودی که فیبروز ریوی در مورد کودکان و اطفال تشخیص داده شده است، این اختلال بیشتر محتمل است که گریبانگیر افراد میانسال و سالمندان شود.
• جنس
احتمال ابتلاء مردان به فیبروز ریوی ایدیوپاتیک بیش از زنان است.
• مصرف دخانیات
شیوع فیبروز ریوی در میان مردم سیگاری و پیشتر سیگاری بیش از مردمی است که هرگز دخانیات مصرف نکرده‌اند. احتمال بروز فیبروز ریوی در بیماران دچار آمفیزم وجود دارد.
• برخی شغل‌ها
احتمال مبتلاء شدن به فیبروز ریوی در صورتی که شخص در معادن، مزرعه یا صنایع ساختمانی مشغول به کار بوده یا در معرض تماس با آلاینده‌های شناخته شده برای ایجاد آسیب ریه باشد بیشتر خواهد بود.
• درمان سرطان
اشعه درمانی در ناحیه قفسه سینه یا کاربرد برخی داروهای شیمی درمانی می‌تواند خطر ابتلاء به فیبروز ریوی را افزایش دهد.
• عوامل ژنتیکی
برخی انواع فیبروز ریوی در نسل‌های مختلف خانواده‌ها ادامه پیدا می‌کند و عوامل ژنتیکی ممکن است در این بیماری نقش داشته باشند.
عوارض فیبروز ریوی
عوارض فیبروز ریوی شامل موارد زیر است:
• بالا بودن فشار خون در ریه‌ها (هیپرتانسیون ریوی)
خلاف هیپرتانسیون سیستمیک اختلال مورد اشاره صرفاً به شریان‌های موجود در ریه‌ها آسیب می‌زند. این اختلال زمانی شروع می‌شود که کوچک‌ترین شریان‌ها و کاپیلاری‌ها بر اثر وجود بافت مجروح در تنگنا قرار می‌گیرند، که این سبب افزایش مقاومت در برابر جریان خون در ریه‌ها می‌گردد.
این وضعیت به نوبه خود فشار را در بافتهای ریوی و بطن راست پایینی قلب افزایش می‌دهد. برخی اشکال هیپرتانسیون ریوی بیماری‌هایی جدی هستند که به شکلی پیشرونده وخیم‌تر می‌شوند و گاهی از اوقات کُشنده هستند.
• نارسایی سمت راست قلب (کور پولمونال)
این اختلال جدی هنگامی بروز می‌کند که بطن راست پایینی قلب مجبور است برای انتقال خون از طریق شریان‌های ریوی مسدود شده پمپاژ خون را با تقلای بیشتری انجام دهد.
• نارسایی سیستم تنفسی
این وضعیت اغلب مرحله نهایی بیماری مزمن ریه است. نارسایی سیستم تنفسی هنگامی بروز می‌کند که میزان اکسیژن خون به شکل خطرناکی کاهش می‌یابد.
• سرطان ریه
فیبروز ریوی درازمدت همچنین خطر ابتلاء به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.
• عوارض ریوی
همچنان که فیبروز ریوی پیشرفت می‌کند، می‌تواند به عوارضی مثل لخته خون در ریه، پنومونوراکس یا عفونت‌های ریوی منجر شود.
تشخیص فیبروز ریوی
برای تشخیص فیبروز ریوی، پزشک تاریخچه پزشکی فردی و خانوادگی شخص را مرور کرده، در مورد نشانهها و علایم بحث می‌کند، مورد قرارگیری شخص در معرض غبار، گاز و مواد شیمیایی را مرور مینماید و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در طول معاینه فیزیکی، پزشک از استتوسکپ برای گوش دادن دقیق به ریه استفاده می‌کند. دکتر در عین حال ممکن است استفاده از یکی از تست‌های زیر را در دستور کار قرار دهد.
تست‌های تصویربرداری
• عکسبرداری اشعه X
این تست می‌تواند بافت مجروح خصلتنمای فیبروز ریوی را نشان دهد، و ممکن است برای پایش دوره بیماری و درمان آن مفید باشد. به هر جهت، گاهی از اوقات این امکان وجود دارد که عکسبرداری اشعه X نرمال بوده و برای توضیح تنگی نفس مبتلابه شخص به تست‌های بیشتری نیاز باشد.
• CT اسکن
CTاسکن با رزولوشن بالا می‌تواند به طور مشخص در تعیین میزان گسترش آسیب‌دیدگی ریه بر اثر فیبروز ریوی مفید باشد. همچنین برخی انواع فیبروز دارای الگوهای مشخص خود هستند.
• اکوکاردیوگرام
اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای مشاهده پذیر شدن قلب استفاده می‌کند. اکوکاردیوگرام همچنین می‌تواند تصاویری از ساختارهای قلب و همچنین ویدیوهایی از چگونگی عملکرد قلب تهیه کند. این تست می‌تواند مقدار فشار بروز یافته در سمت راست قلب را ارزیابی نماید.
تست‌های عملکرد ریه
• تست عملکرد ریه
امکان انجام چند تست مختلف عملکرد ریوی وجود دارد. در تست موسوم به اسپیرومتری، فرد به سرعت و شدت داخل لوله‌ای متصل به یک ماشین عمل بازدم انجام می‌دهد. ماشین میزان هوای باقی مانده در ریه‌ها و سرعت دم و بازدم ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. تست‌های دیگری برای اندازه‌گیری حجم ریه و قابلیت انتشار قابل انجام است.
• پالس اکسی‌متری
این تست ساده از یک دستگاه کوچک بر روی انگشتان دست برای اندازه‌گیری اشباع اکسیژن در خون استفاده می‌کند. اکسی‌متری را می‌توان به عنوان راهی برای پایش دوره بیماری در نظر گرفت.
• تست استرس ورزش
تست استرس ورزش روی یک تردمیل یا دوچرخه ثابت ممکن است برای پایش عملکرد ریه در هنگام فعالیت استفاده شود.
• تست گاز خون شریانی
در این تست، پزشک یک نمونه خون را تست می‌کند که معمولاً از یک شریان در مچ دست گرفته می‌شود. سپس میزان اکسیژن و دی‌اکسید کربن نمونه خون مزبور اندازه‌گیری می‌شود.
نمونه بافت (بیوپسی)
اگر تست‌های دیگر نتوانند اختلال را تشخیص دهند، ممکن است پزشک نیاز به انجام بیوپسی پیدا کند. نمونه گرفته شده در بیوپسی سپس در آزمایشگاه برای تشخیص فیبروز ریوی یا از تشخیص خارج کردن اختلالات دیگر بررسی خواهد شد.
آزمایش‌های خون
پزشکان ممکن است انجام آزمایش‌های خون را برای ارزیابی عملکرد کبد و کلیه و بررسی دیگر اختلالات مطرح درخواست کنند.
درمان فیبروز ریوی
جراحت ریه ایجاد شده بر اثر فیبروز ریوی قابل ترمیم نیست و در حال حاضر هیچ درمان مؤثری برای توقف پیشرفت این بیماری وجود ندارد. برخی درمان‌ها ممکن است علایم را موقتاً بهبود ببخشند یا روند پیشرفت بیماری را کُند کنند. درمان‌های دیگر می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک نمایند. پزشکان برای توصیه بهترین درمان برای این بیماری شدت آن را ارزیابی می‌کنند.
دارو درمانی
دکتر ممکن است داروهای جدیدتر شامل پیرفنیدون (اسبریت) و نینتدانیب (افیو) را توصیه کند. این داروها ممکن است به کند شدن پیشرفت فیبروز ریوی ایدیوپاتیک کمک نمایند. هر دو دارو دارای تأییدیه FDA هستند. داروهای تکمیلی و فورمولاسیونهای جدید این داروها توسعه داده شده‌اند اما هنوز دارای تأییدیه FDA نیستند.
نینتدانیب می‌تواند سبب ایجاد عوارض جانبی مثل اسهال و تهوع شود. عوارض جانبی پیرفنیدون شامل راش، تهوع و اسهال است.
پزشکان ممکن است استفاده از داروهای آنتاسید را برای درمان GERD توصیه کنند.
اکسیژن درمانی
کاربرد اکسیژن قادر به توقف آسیب ریه نیست اما می‌تواند:
• تنفس و فعالیت جسمانی را آسان‌تر کند
• از عوارض مربوط به کاهش میزان اکسیژن خون پیشگیری کرده یا آنها را کاهش دهد
• فشار خون در سمت راست قلب را کم کند
• باعث بهبود خواب و حس سلامت فرد شود
امکان دریافت اکسیژن در هنگام خواب یا ورزش وجود دارد، اگرچه برخی از مردم آن را تمام مدت استفاده می‌کنند.
توان‌یابی ریوی
توان‌یابی ریوی می‌تواند به مدیریت علایم و بهبود عملکرد روزانه در بیمار کمک کند. برنامه توان‌یابی ریوی روی موارد زیر تمرکز می‌کند:
• ورزش فیزیکی برای بهبود استقامت بیمار
• تکنیک‌های تنفسی برای بهبود قابلیت ریه
• مشاوره تغذیه
• مشاوره و حمایت
• آموزش ویژگی‌های بیماری
پیوند ریه
پیوند ریه به عنوان یک گزینه برای بیماران مبتلاء به فیبروز ریوی مطرح است. داشتن یک ریه پیوندی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی منجر شده و امکان زندگی طولانی‌تر را برای بیمار فراهم کند. به هر جهت، پیوند ریه حامل عوارضی مثل پس‌زدن عضو پیوندی و عفونت است. پزشک در مورد مناسب بودن پیوند ریه برای بیماری مزبور با بیمار مشورت می‌کند.
امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش (فیبروز ریوی) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می توانید سوالات خود را از متخصصین تله ویزیت بپرسید.
بیماران عزیز می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.
تله ویزیت - TeleVisit انجام کلیه فرآیندهای پزشکی با شرایط وجود فاصله جغرافیایی بین پزشک و بیمار، را فراهم می کند.
با واردشدن در سایت www.TeleVisit24.com تنها با وارد کردن نام و نام خانوادگى و شماره موبایل و ثبت نام در سامانه تله ویزیت، بلافاصله و حداکثر طى مدت ٢٤ ساعت پاسخ خود را از بهترین پزشکان متخصص دریافت کنید و دیگر نگران سلامت خود نباشید.