نارسایی کلیه

کلیه‌ها جفت ارگانی هستند که در دو طرف بدن و در پهلوها قرار گرفته‌اند. هر کلیه در یک طرف ستون فقرات قرار دارد. آن‌ها خون را تصفیه و سموم را از بدن خارج می‌کنند. کلیه‌ها سموم را به مثانه می‌فرستند و بدن آن‌ها را هنگام ادرار از بدن حذف می‌کند.

عوامل موثر بر سلامت کلیه

نارسایی کلیه زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌های توانایی فیلتر کردن ضایعات را از دست می‌دهند. عوامل زیادی روی سلامت و عملکرد کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد، مانند:

• قرار گرفتن بیش از حد در معرض آلاینده‌های محیطی یا داروهای خاص
• برخی از بیماری‌های حاد و مزمن
• کم‌آبی شدید بدن
• ترومای کلیه

نارسایی کلیه

نارسایی کلیه یا نارسایی کُلیَوی در پزشکی به شرایطی که در آن کلیه نتواند به‌طور بایسته عمل کند گفته می‌شود و به معنی کاهش شدید عملکرد کلیه است. کلیه نقش مهمی در دفع مواد زائد و تعادل آب و الکترولیتها در بدن دارد. نارسایی حاد کلیوی در اثر تخریب کلیه‌ها پدید می‌آید و با فقدان سریع عملکرد کلیوی مشخص می‌شود. این بیماری منجر به ناهنجاری‌های الکترولیتی و بر پایه اسید و احتباس فراورده‌های زاید نیتروژنی از قبیل اوره و کراتینین می‌گردد. علت اصلی بیماری‌های کلیه مانند سندرم‌های نفروتیک یا نفریتیک هستند. نارسایی کلیوی دو نوع مزمن و حاد تقسیم می‌گردد. هر یک از این دو نوع خود می‌تواند در نتیجهٔ شمار زیادی از دیگر معضلات بدنی پدید آمده باشد. در مراحل انتهایی درمان نگهدارنده، دیالیز ( صفاقی یا عروقی) و پیوند کلیه است.نارسایی کلیه به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. نارسایی حاد در صورت درمان می‌تواند به کلی بهبود یابد اما نارسایی مزمن کلیه معمولاً بدون انجام دیالیز یا پیوند کلیه قابل درمان نیست.

علائم نارسایی کلیه

معمولا کسانی که دچار نارسایی کلیه می‌شوند، برخی از علائم این بیماری را نشان می‌دهند. گاهی نیز نشانه‌ای وجود ندارد. نشانه‌های ممکن عبارتند از:

• کاهش مقدار ادرار
• تورم پاها به خاطر احتباس مایعات
• تنگی نفس بدون علت مشخص
• خواب آلودگی یا خستگی بیش از حد
• تهوع مداوم
• گیجی
• درد یا فشار در سینه
• تشنج
• کما

علائم اولیه نارسایی کلیه

تشخیص علائم بیماری کلیه در مراحل اول ممکن است دشوار باشد. این علائم اغلب ظریف بوده و شناسایی آن‌ها مشکل است. اگر فردی دچار علائم اولیه بیماری کلیه شود، موارد زیر را ممکن است تجربه کند:

• کاهش تولید ادرار
• احتباس مایعات که منجر به تورم اندام می‌شود
• تنگی نفس

نارسایی حاد

وجود نشانه‌های نارسایی شامل کاهش شدید ادرار٬ تجمع نیتروژن و افزایش حجم مایع برون‌سلولی و خیز(ادم) به سه زیرگروه تقسیم می‌شود:

پیش کلیوی: ناشی از نقص در پرفیوژن خون به کلیه(گلومرول‌ها) به دلیل کاهش در برون‌ده قلبی٬ کاهش حجم خونی و افزایش در مقاومت رگ‌ها

کلیوی: ناشی از آسیب‌های شدید به پارانشیم کلیه

پس کلیوی: پی‌آمد هرنوع بسته‌شدن(انسداد) در مسیر دفع ادرار

نارسایی مزمن

با نشانه‌های عمده همچون تجمع سموم دفعی از ادرار در بدن و نقص در تعادل فیزیولوژیک.

در اغلب موارد،بیمار سال‌ها به این بیماری مبتلاست بدون آنکه خودش خبر داشته باشد و نهایتاً وقتی علائم این بیماری بروز می‌کند که چاره‌ای جز انجام مکرر دیالیز یا پیوند کلیه نیست.بنابراین افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری هستند(مثل افراد دیابتی یا فشارخونی) باید به‌طور دوره‌ای آزمایش‌های مربوط به عملکرد کلیه‌شان را انجام دهند تا نارسایی کلیه‌شان در مراحل اولیه کشف شود؛ چون در این صورت می‌توان با دارو و رژیم غذایی سرعت پیشرفت نارسایی کلیه را کند کرد. از علت‌های عمده نارسایی مزمن می‌توان به دیابت٬ گلومرولونفریت٬ کیست و بیماری‌های دستگاه ادراری اشاره نمود.

علل نارسایی کلیه

دیابت و پرفشاری خون از مهم‌ترین علل بروز نارسایی مزمن کلیوی هستند. عفونتهای مکرر، خودایمنی (نوع حاد) و اختلالات الکترولیتی نیز می‌تواند موجب نارسایی کلیه شود. مسمومیتهای دارویی و سم مار از علل نارسایی حاد کلیه هستند. کنترل نکردن این بیماری به از بین رفتن کامل عملکرد کلیه‌ها منجر می‌شود که در این شرایط، انجام دیالیز(تراکافت) یا پیوند کلیه برای ادامه حیات بیمار ضروری خواهد بود. نارسایی کلیه می‌تواند نتیجه چندین وضعیت یا علت باشد. این علل به‌طور معمول نوع نارسایی کلیه را نیز مشخص می‌کنند. افرادی که در معرض بیشترین خطر قرار دارند، معمولا یک یا چند علت زیر را دارند:

قطع جریان خونی که به کلیه‌ها می‌رود

قطع ناگهانی جریان خونی که به کلیه‌ها می‌رود، می‌تواند موجب نارسایی کلیه شود. برخی از وضعیت‌هایی که موجب این حالت می‌شوند، عبارتند از:

• حمله قلبی
• بیماری قلبی
• زخم کبد یا نارسایی کبد
• کم آبی بدن
• سوختگی شدید
• واکنش آلرژیک
• عفونت شدید مانند سپسیس (sepsis)
• فشار خون بالا و داروهای ضدالتهابی

مشکلات مرتبط با عدم خروج ادرار

هنگامی که بدن نتواند ادرار را خارج کند، سموم تجمع پیدا کرده و مقدار آن‌ها در کلیه‌ها افزایش می‌یابد. برخی از سرطان‌ها می‌توانند، مسیرهای عبور ادرار را ببندند، از جمله سرطان‌های:

• پروستات
• روده بزرگ (کولون)
• دهانه رحم
• مثانه

وضعیت‌های دیگری که می‌توانند در دفع ادرار تداخل ایجاد کنند و احتمالا منجر به نارسایی کلیه شوند، عبارتنداز:

• سنگ‌های کلیه
• پروستات بزرگ شده
• وجود لخته‌ خون در مجاری ادراری
• وارد آمدن آسیب به اعصاب کنترل کننده مثانه