مشکل تنگی نفس ! از علت تا درمان

هنگامی که در فرآیند استنشاق مشکلی پیش آید را تنگی نفس می‌گویند. تعریف بیمارن از تنگی نفس احساس خفگی و یا تنگ شدن قفسه سینه می‌باشد .برای تمامی افراد بسیار وحشتناک است که مدتی توانایی نفس کشیدن را نداشته باشند.

هر فرد عادی در مدت یک دقیقه ۱۲ بار دم و بازدم انجام می‌دهد .زمانی که شما تنفس خود را احساس کنید، تنفس شما عادی نیست. که یک بیماری نیست و نشانه‌هایی از یک بیماری است. تنگی نفس بیشتر، خود را در زمان‌هایی نظیر بالا رفتن از پله و یا سربالایی و یا انجام حرکات سنگین خود را نشان می‌دهد. اکثر افراد به تنگی نفس کاملاً بی توجه هستند. در واقع تنگی نفس اختلال شایعی است. فردی که تنگی نفس دارد نمی‌تواند به‌خوبی تنفس کند و هوا را داخل ریه‌های خود انتقال بدهد .تنگی نفس ممکن است مقطعی و خفیف یا طولانی‌مدت و وخیم باشد.

علت بروز تنگی نفس چیست؟

تنگی نفس می­‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ازجمله:

• آسم
• سایر بیماری­های ریه (مانند آمفیزم که اغلب در اثر کشیدن سیگار رخ می­‌دهد)
• نارسایی قلبی
• حمله­‌ی عصبی
• آلرژی
• و جدیداً ویروس کرونا

اگر تنگی نفس همراه با سرفه و یا تب باشد، ممکن است دچار عفونت سینه یا ذات­‌الریه شده باشید. از دیگر عواملی که کم­تر در بروز مشکلات تنفسی شایع است می­‌توان به سرطان ریه، تشکیل لخته خون در ریه، سوراخ شدن ریه و جراحت بافت ریه اشاره کرد.

روش‌های تشخیص تنگی نفس 

پزشک بیمار را معاینه کرده و به دقت به صدای ریه‌های او گوش می‌دهد. برای اندازه‌گیری مقدار هوایی که فرد با هر بار دم و بازدم به ریه ها وارد کرده و از آن خارج می‌کند و سرعت دم و بازدم فرد تست عملکرد ریه یا اسپیرومتری هم انجام می‌شود. این کار به تشخیص بیماری آسم و بیماری انسداد مزمن ریه هم کمک می‌کند‌.

دیگر تست‌های تشخیصی عبارتند از:

پالس اکسیمتری (Pulse oximetry):

این دستگاه برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن اشباع خون کاربرد دارد. برای اندازه گیری این فاکتور در خون پزشک انگشت و یا لاله گوش بیمار را بین دستگاه کوچکی به نام پالس اکسیمتر قرار خواهد داد.

آزمایش خون:

اگر فرد به کم خونی و یا عفونت مبتلا باشد با این روش می‌توان تشخیص داد. همچنین احتمال وجود لخته خون یا مایع در ریه هم توسط این روش قابل بررسی است.

عکس اشعه ایکس از سینه و یا سی‌تی اسکن:

از این روش برای تشخیص ذات الریه، لخته خون در ریه و یا دیگر بیماری‌های ریوی استفاده می‌شود. در سی تی اسکن چندین تصویر اشعه ایکس که از زوایای مختلف گرفته شده‌اند روی هم قرار داده شده تا تصویر کامل و دقیقی از ریه به دست بیاید.

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram (ECG)):

در این روش سیگنال‌های الکتریکی قلب اندازه گیری می‌شوند و با بررسی آن‌ها می‌توان فهمید که آیا فرد به تازگی دچار حمله قلبی شده است یا خیر. همچنین اطلاعات حاصل از این روش به پزشک کمک می‌کند تا سرعت ضربان قلب و ریتم قلبی بیمار را بررسی کند.

تمرین‌های آرام کننده و تمرین‌های تنفسی تا حدود زیادی کمک کننده است. ولی آن‌چه که در درمان تنگی نفس اهمیت دارد، در درجه اول شناسایی علت بروز آن است.

برای مثال اگر بیمار مبتلا به آسم باشد، در زمان تنگی نفس به اسپری نیاز خواهد داشت. اگر مایع درون ریه جمع شده باشد، پزشک مایع را خارج خواهد کرد. اگر علت تنگی نفس وجود عفونت و یا لخته خونی باشد، برای درمان آن شخص باید دارو مصرف کند. گاهی هم نیاز به استفاده از کپسول اکسیژن وجود دارد. در صورت مصرف دارو، حتماً باید آن ها را زیر نظر پزشک مصرف کرد.

درمان‌ اورژانسی تنگی نفس 

تا زمان رسیدن آمبولانس یا بردن بیمار به بیمارستان می‌توان کمک‌های اولیه‌ی زیر را انجام داد:

• استراحت کنید: هر چه‌قدر انرژی بیش‌تری صرف کنید، اکسیژن بیش‌تری مصرف کرده و در نهایت دچار تنگی نفس بیش‌تری خواهد شد. به یک ورزش خوب در باشگاه فکر کنید، گاهی در هنگام ورزش‌های سنگین فرد دچار تنگی نفس خواهد شد، چاره‌ی کار در این شرایط این است که بین انجام حرکات ورزشی به اندازه کافی استراحت کند. 

• فرد دارای تنگی نفس باید در وضعیت راحتی بنشیند، بایستد و یا اینکه دراز بکشد: عده‌ای عقیده دارند که گروهی از پوزیشن‌ها منجر به باز شدن مسیر هوایی خواهد شد. مربیان ورزشی همیشه به ورزشکاران توصیه می‌کنند که در حالی که ماهیچه‌های سینه کشیده شده‌اند، دست‌ها را بالای سر قرار دهند. از طرفی دیگر نشستن روی لبه صندلی و خم شدن به جلو و قرار دادن دست‌ها روی زانو یکی از بهترین پوزیشن‌ها برای فرد مبتلا به تنگی نفس است. اشخاص با هم متفاوت هستند و اجازه دهید که خود شخص پوزیشنی که با آن راحت است را انتخاب کند. 

• با آمبولانس تماس بگیرید: اگر بعد از دو یا سه دقیقه از انجام روش‌های بالا، تنگی نفس برطرف نشد با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. همان‌گونه که گفته شد، تنگی نفس دلایل زیادی دارد و برخی از آن‌ها بسیار جدی هستند و باید به سرعت به آن‌ها رسیدگی کرد. 

• از کپسول اکسیژن استفاده کنید: این کار تنها در موارد خاص و برای افراد مبتلا به مشکلات حاد ریوی باید انجام شود. اکسیژن تنها در صورت تجویز پزشک و به مقداری که او توصیه می‌کند باید استفاده شود. مصرف بیش از حد از اکسیژن هم خود مشکلاتی را به دنبال دارد. پیش از رسیدن آمبولانس به بیمار اطمینان دهید که تنگی نفس موقتی بوده و زیاد کردن میزان اکسیژن مصرفی مشکلی را ایجاد نخواهد کرد. 

• علت بروز تنگی نفس باید درمان شود: تنگی نفس به دلایل زیادی رخ می‌دهد و بسیاری از آن‌ها قابل درمان هستند. برای مثال برای بیمار مبتلا به آسم داروها و وسایل زیادی وجود دارد که تنگی نفس ناگهانی را درمان خواهد کرد. بیماران مبتلا به عفونت ریوی باید به پزشک مراجعه کرده و فرد در صورت حمله قلبی باید با آمبولانس تماس بگیرد. 

درمان تنگی نفس در شب 

اگر این عرضه در شب رخ دهد، برای درمان بیش از هر چیز علت بروز آن اهمیت خواهد داشت:

• آسم: انجام دقیق برنامه درمانی، دوری کردن از مواد محرک، گذاشتن سر روی بالش برای باز نگه داشتن راه هوایی
• بیماری انسداد مزمن ریوی: ترک سیگار و پرهیز از در معرض مواد شیمیایی مضر بودن مهم‌تری کاری است که شخص باید انجام دهد. برنامه درمان هم شامل استفاده از اسپری‌های تنفسی، داروها و اکسیژن تراپی است. 
• ذات الریه: درمان ذات الریه شامل مصرف آنتی بیوتیک، داروهای ضد سرفه، مسکن‌های ضد درد، داروهای پایین آورنده‌ی تب و استراحت است. 
• نارسایی قلبی: برنامه درمانی تجویز شده توسط پزشک را به دقت دنبال کنید، این برنامه درمانی به وضعیت بیمار بستگی دارد. برای درمان این وضعیت علاوه بر مصرف داروهایی خاص، پزشک توصیه‌هایی در مورد تغییر و تنظیم سبک زندگی به بیمار خواهد کرد. از طرفی دیگر گاهی برای کارکرد بهتر و درست‌تر قلب باید از وسایل و تجهیزات مخصوصی استفاده کرد. 
• وقفه تنفسی در خواب: تغییر سبک زندگی، ترک سیگار و کاهش وزن تا حدود زیادی کمک کننده خواهد بود. گاهی برای اینکه راه هوایی و تنفسی در هنگام خواب باز بماند، بیمار باید از دستگاه‌های کمکی استفاده کند. 
• آلرژی‌ها: مواد آلرژن را باید از رختخواب دور کرد و مرتب ملافه‌ها و سرویس خواب را با آب گرم شستشو داد. فرش و موکت، باز گذاشتن پنجره‌ها و دریچه‌های کولر گرد و خاک زیادی را وارد خانه کرده و باعث شدت گرفتن علائم آلرژی می‌شوند. استفاده از سرویس خواب ساخته شده از مواد ضد آلرژی و یا نصب دستگاه تصفیه هوا در اتاق خواب تا حدود زیادی کمک کننده خواهد بود. 
• اضطراب و حمله پانیک: تمرین‌های تنفسی، دوری کردن از عوامل محرک و صحبت کردن با مشاور یا روانشناس به رهایی فرد از احساسات اضطراب آور و دور شدن از حملات پانیک کمک می‌کند.