باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند باعث ایجاد عفونتهای متعددی شوند. اما چه تفاوت‌هایی بین این دو نوع ارگانیسم عفونت‌زا وجود دارد؟
باکتری‌ها میکروارگانیسم‌های کوچکی هستند که از یک سلول واحد ساخته شده‌اند. آنها بسیار متنوعند و می‌توانند در طیف گسترده‌ای از شکل‌ها و ویژگی‌های ساختاری ظاهر شوند.
باکتری‌ها می‌توانند تقریباً در هر محیط قابل تصوری، شامل درون یا بیرون بدن انسان به حیات خود ادامه دهند.
فقط چند تایی از باکتری‌ها باعث ایجاد عفونت در انسان می‌شوند. به این باکتری‌ها زیر عنوان باکتری‌های پاتوژنیک اشاره می‌شود.
ویروس‌ها نوع دیگری میکروارگانیسم کوچک هستند، اگرچه آنها حتی از باکتری‌ها کوچک‌ترند. همانند باکتری‌ها آنها از تنوع زیادی برخوردارند و در شکل‌ها و با ویژگی‌های متفاوتی ظاهر می‌شوند.
ویروس‌ها زندگی انگلی دارند. این بدان معنی است که آنها برای رشد خود به سلول‌ها یا بافت زنده نیازمندند.
ویروس‌ها می‌توانند به سلول‌های بدن هجوم برده از اجزاء این سلول‌ها برای رشد و تکثیر خود استفاده کنند. برخی ویروس‌ها به عنوان بخشی از چرخه زندگی خود سلول‌های میزبان را می‌کشند.
عفونتهای باکتریایی چگونه منتقل می‌شوند؟
بسیاری از عفونتهای باکتریایی مُسری هستند که به این معنی است که می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. این انتقال به طرق مختلف شامل موارد زیر رخ می‌دهد:
• تماس نزدیک با شخص دچار یک عفونت باکتریایی شامل لمس یا بوسیدن
• تماس با مایعات بدن شخص دچار عفونت، به ویژه پس از تماس جنسی یا در زمانی که شخص سرفه یا عطسه می‌کند
• انتقال عفونت از مادر به بچه در طول بارداری یا زایمان
• تماس پیدا کردن با سطوح آلوده به باکتری مثل دستگیره در یا حمل چیزها و سپس مالیدن دست به صورت، بینی یا دهان
در کنار انتقال عفونت از شخص به شخص، عفونتهای باکتریایی در عین حال می‌توانند از طریق نیش یا گاز حشره آلوده منتقل شوند. به علاوه، مصرف آب یا غذای آلوده نیز می‌تواند به عفونت منجر گردد.
عفونتهای باکتریایی شایع کدامند؟
برخی مثال‌ها از عفونتهای باکتریایی شامل موارد زیر است:
• گلودرد استرپی
• عفونت دستگاه ادراری
• مسمومیت غذایی باکتریایی
• سوزاک
• سل
• مننژیت باکتریایی
• سلولیت
• بیماری لایم
• کزاز (تتانوس)
عفونتهای ویروسی چگونه منتقل می‌شوند؟
همانند عفونتهای باکتریایی، بسیاری از عفونتهای ویروسی مسری هستند. آنها می‌توانند به طرق مختلف شامل موارد فهرست شده در زیر از شخصی به شخص دیگر منتقل شوند:
• برقراری تماس نزدیک با شخص دچار یک عفونتهای ویروسی
• تماس با مایعات بدن شخص دچار عفونت ویروسی
• انتقال از مادر به فرزند در طول بارداری یا وضع حمل
• در تماس قرار گرفتن با سطوح آلوده
همچنین مشابه عفونتهای باکتریایی، عفونتهای ویروسی ممکن است از طریق نیش یا گاز حشره آلوده یا از راه خوردن غذا یا آب آلوده منتقل شوند.
عفونتهای ویروسی شایع کدامند؟
برخی مثال‌ها از عفونتهای ویروسی شامل موارد زیر است:
• آنفولانزا
• سرماخوردگی
• گاستروانتریت ویروسی
• آبله مرغان
• سرخک
• مننژیت ویروسی
• زگیل
• ویروس نقص ایمنی انسان (HIV)
• هپاتیت ویروسی
• زیکا ویروس
• ویروس نیل غربی
COVID-19 بیماری دیگری است که بر اثر یک ویروس ایجاد می‌شود. این ویروس عموماً باعث موارد زیر می‌شود:
• تنگی نفس
• تب
• سرفه خشک
در صورت مواجه شدن با موارد زیر باید با مراکز خدمات پزشکی تماس گرفته شود:
• مشکلات تنفسی
• کبود شدن لب
• خستگی مفرط شدید
• درد مزمن یا سفتی قفسه سینه
آیا من دچار عفونت باکتریایی هستم یا ویروسی
سرماخوردگی می‌تواند سبب گرفتگی یا آبریزش بینی، گلودرد، و تب خفیف شود، اما این سرماخوردگی باکتریایی است یا ویروسی؟
سرماخوردگی بر اثر ویروس‌های مختلف ایجاد می‌شود اگرچه راینو ویروس‌ها مقصر اصلی بروز آن محسوب می‌شوند.
برای درمان سرماخوردگی شخص کار زیادی نمی‌تواند انجام دهد مگر اینکه منتظر گذشت دوره بیماری بماند و از داروهای غیر نسخه‌ای برای کمک به تخفیف علایم استفاده کند.
در برخی موارد، یک عفونت باکتریایی ثانویه ممکن است در طول سرماخوردگی ایجاد شود. مثال‌های شایع عفونتهای باکتریایی ثانویه شامل موارد زیر است:
• انواع عفونت سینوس
• انواع عفونت گوش
• پنومونی
شما ممکن است دچار یک مورد عفونتهای باکتریایی باشید اگر:
• علایم بیش از 10 تا 14 روز ادامه پیدا کنند
• علایم به جای اینکه در طول چند روز بهبود یابند رو به وخامت بگذارند
• شخص دچار تب بالاتر از میزانی باشد که به طور معمول در سرماخوردگی مشاهده می‌شود
آیا من می‌توانم از رنگ مخاط تعیین کنم که عفونت باکتریایی است یا ویروسی؟
مردم باید از این کار اجتناب کنند که رنگ مخاط را برای تعیین باکتریایی یا ویروسی بودن عفونت معیار قرار دهند.
باوری قدیمی در این مورد وجود دارد که مخاط سبز رنگ نشان دهنده وجود یک مورد عفونت باکتریایی نیازمند مصرف آنتی‌بیوتیک است. در واقع مخاط سبز رنگ در عمل بر اثر مواد آزاد شده توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به مهاجمان بیگانه ایجاد می‌شود.
شخص ممکن است به علل مختلف شامل موارد زیر دچار مخاط سبز رنگ شود:
• انواع ویروس
• انواع باکتری
• آلرژی فصلی
مشکل معده من باکتریایی است یا ویروسی؟
وقتی کسی دچار علایمی مثل تهوع، اسهال یا کرامپ شکم می‌شود احتمالاً دچار آنفولانزای معده شده است. اما این بیماری ریشه در ویروس دارد یا باکتری؟
بیماران عزیز می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.
آنفولانزای معده عموماً بر اساس مبنای ایجاد آن به دو دسته تقسیم می‌شوند:
• گاستروانتریت عفونت سیستم گوارش است. گاستروانتریت بر اثر تماس با مدفوع یا اسفراغ شخص دچار این عفونت ایجاد می‌شود.
• مسمومیت غذایی یک عفونت دستگاه گوارش به علت خوردن غذا یا مایعات آلوده است.
گاستروانتریت و مسمومیت غذایی ممکن است هم بر اثر باکتری و هم به علت ویروس ایجاد شوند. فارغ از علت بیماری، بسیاری مواقع علایم مبتلابه بیمار در طول یک یا دو روز با مراقبت مناسب خانگی از بین می‌رود.
به هر حال، وقتی علایم بیش از 3 روز ادامه داشته باشند، باعث اسهال خونی شوند، یا به دهیدراسیون شدید منجر گردند این می‌تواند نشان دهنده عفونتی جدی‌تر باشد که نیاز به درمان پزشکی کامل دارد.
عفونت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
گاهی از اوقات پزشک می‌تواند بر مبنای شرح حال پزشکی و علایم مبتلابه بیمار اختلال ایجاد شده را تشخیص دهد.
برای مثال، بیماری‌هایی مثل سرخک یا آبله مرغان دارای چنان علایم مشخصی هستند که می‌توان آنها را با یک معاینه ساده تشخیص داد.
به علاوه، اگر یک اپیدمی جاری در مورد بیماری مشخصی وجود داشته باشد، پزشک آن اپیدمی را در تشخیص خود لحاظ خواهد کرد. یک مثال در این مورد آنفولانزا است، که باعث اپیدمی‌های فصلی در ماه‌های سرد سال می‌شود.
اگر پزشک در صدد باشد که بداند چه نوع ارگانیسمی می‌تواند علت اختلال مبتلابه شخص باشد، نمونه‌ای برای کشت خواهد گرفت. نمونه مزبور بر مبنای اختلال مورد شک متفاوت بوده اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• خون
• مخاط یا خلط
• ادرار
• مدفوع
• پوست
• مایع مغزی نخاعی (CSF)
وقتی یک میکروارگانیسم کشت شود این کار به دکتر امکان می‌دهد تا علت اختلال را شناسایی کند. در مورد عفونتهای باکتریایی این کشت در عین حال می‌تواند به تعیین نوع آنتی‌بیوتیک مفید برای درمان بیماری کمک کند.
کدام عفونت‌ها با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند؟
آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که برای درمان عفونتهای باکتریایی به کار می‌روند.
انواع متعددی از آنتی‌بیوتیک وجود دارد اما تمامی آنها باعث پیشگیری از رشد و تقسیم مؤثر باکتری‌ها می‌شوند. آنتی‌بیوتیک‌ها در مورد عفونتهای ویروسی مؤثر نیستند.
علی‌رغم این واقعیت که مردم باید صرفاً برای عفونتهای باکتریایی آنتی‌بیوتیک بگیرند، این داروها اغلب در مورد عفونتهای ویروسی نیز استفاده می‌شوند. این کار خطرناکی است زیرا تجویز بیش از حد آنتی‌بیوتیک می‌تواند به مقاومت آنتی‌بیوتیکی منجر گردد.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی زمانی بروز می‌کند که باکتری‌ها راه مقاومت در برابر برخی آنتی‌بیوتیک‌ها را یاد می‌گیرند. این وضعیت می‌تواند به مشکل‌تر شدن درمان عفونتهای باکتریایی منجر شود.
اگر برای شما در درمان عفونتهای باکتریایی آنتی‌بیوتیک تجویز شده باشد، باید دوره درمان دارویی را تکمیل کنید حتی اگر پس از گذشت چند روز بهبود یافته باشید. نادیده گرفتن دوز تجویز شده می‌تواند باعث پیشگیری از کشته شدن تمامی باکتری‌های بیماریزا شود.
عفونتهای ویروسی چگونه درمان می‌شوند؟
هیچ درمان اختصاصی برای بسیاری از عفونتهای ویروسی وجود ندارد. درمان به طور معمول بر تخفیف علایم متمرکز می‌شود در حالی که بدن مقابله خود را برای برطرف کردن عفونت ادامه می‌دهد. این می‌تواند شامل چیزهایی مثل موارد زیر باشد:
• نوشیدن مایعات برای پیشگیری از دهیدراسیون
• استراحت کافی
• استفاده از برخی داروهای غیر نسخه‌ای مثل استامینوفن (تاینلول) یا ایبوپروفن (مورتین، ادویل) برای تخفیف رنجوری، درد و تب
• مصرف دکونژستانت‌های غیر نسخه‌ای برای آبریزش یا گرفتگی بینی
• مصرف داروهای زیرزبانی برای کمک به فروکش گلودرد
داروهای ضد ویروسی
در برخی موارد پزشک ممکن است برای کمک به رفع بیماری یک داروی ضد ویروسی تجویز کند.
داروهای ضد ویروسی به طرق مختلف چرخه زندگی ویروسی را مهار می‌کنند.
برخی مثال‌ها در مورد این داروها شامل اسلتامیویر (تامیفلو) برای آنفولانزا یا والاسایکلوویر (والترکس) برای عفونتهای ویروسی هرپس سیمپلکس یا هرپس زوستر (زونا) است.
چگونه از عفونت پیشگیری کنیم
مردم می‌توانند با به کار بستن راهنمایی‌های زیر به پیشگیری از ابتلاء به عفونتهای باکتریایی یا عفونتهای ویروسی کمک کنند:
رعایت بهداشت مناسب
مطمئن شوید که دست‌های خود را پیش از خوردن غذا، پس از رفتن به توالت و پیش پیش از جابجایی غذاها می‌شویید.
از لمس صورت، دهان یا بینی و چشم خود در صورت تمیز نبودن دست‌هایتان خودداری کنید. از استفاده مشترک از اقلام زیر خودداری نمایید:
• ظروف غذاخوری
• لیوان نوشیدنی
• مسواک
واکسیناسیون
بسیاری از واکسن‌ها برای کمک به پیشگیری از ابتلاء به بیماریهای ویروسی یا باکتریایی در دسترسند. مثال‌هایی از بیماری‌ها قابل پیشگیری توسط واکسن عبارتند از:
• سرخک
• آنفولانزا
• کزاز
• سیاه سرفه
خودداری از بیرون رفتن در شرایط بیماری
برای پیشگیری از آلوده کردن دیگران در شرایط بیماری از خانه بیرون نروید.
در صورتی که ناچار به خروج از خانه هستید دست‌های خود را مکرراً بشویید و داخل آستین یا دستمال عطسه کنید. دستمال استفاده شده را دور بیندازید.
رابطه جنسی ایمن
استفاده از کاندوم یا دیگر روش‌های حائل می‌تواند به پیشگیری از انتقال بیماریهای آمیزشی کمک کند. محدود کردن تعداد شرکاء جنسی نیز نشان داده شده است که ریسک ابتلاء به بیماریهای واگیردار جنسی را کاهش می‌دهد.
پخت کامل غذا
از پخت کامل گوشت در دمای مناسب مطمئن شوید. میوه‌ها و سبزیجات خام را پیش از خوردن به طور کامل بشویید.
از نگهداری باقی مانده غذا در دمای اتاق خودداری کنید. در عوض آنها را در یخچال نگه دارید.
محافظت در برابر نیش حشرات
حشرات مضر را در محیط زندگی خود با استفاده از وسایل مناسب از بین ببرید.
باکتری‌ها و ویروس‌ها باعث عفونتهای شایع متعددی می‌شوند، و این عفونت‌ها می‌تواند از بسیاری راه‌های مشابه منتقل شوند.
برخی از اوقات پزشک می‌تواند اختلال مبتلابه شخص را با یک معاینه بالینی ساده تشخیص دهد. در موارد دیگر پزشک نیاز دارد تا برای تعیین ویروسی یا باکتریایی بودن عفونت مسبب بیماری از کشت نمونه استفاده کند.
آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونتهای باکتریایی به کار می‌روند. درمان عفونتهای ویروسی بر برطرف کردن علایم در زمان طی دوره بیماری متمرکز می‌شود. با وجود این در برخی موارد احتمال استفاده از داروهای ضد ویروس مطرح است.
مردم می‌توانند به پیشگیری از عفونتهای باکتریایی و عفونتهای باکتریایی ویروسی با استفاده از راه‌های زیر کمک کنند:
• مراعات بهداشت به شکل مناسب
• استفاده از واکسن
• ماندن در خانه به هنگام بیماری