همه چیز درباره سرطان پروستات

غده پروستات در جلوی انتهای روده (رکتوم) و زیر مثانه ( محل تجمع ادرار ) و لوله ای که ادرار از آن خارج می شود قرار گرفته است. غده پروستات مایع سفید رنگی ترشح می کند که اسپرم ها (نطفۀ مرد) در آن فرار دارند و از آن تغذیه می کنند.

در دوران جوانی، پروستات به اندازه ی یک گردوی کوچک است، هر چه سن مردان بالاتر رود، این غده بزرگتر می گردد و ممکن است مشکل ادراری به وجود یا حتی دچار سرطان شود. مشکلات غده پروستات متعدد است و تنها پزشک متخصص ادراری می تواند این بیماریها را تشخیص دهد.

سرطان پروستات یکی از بیماری های شایع در میان مردان می باشد، این بیماری در سنین کم تر از 50 سال نادر بوده و بیشتر در دوران میانسالی مردان رخ می دهد. انواعی مختلفی از سرطان پروستات وجود دارد، که نحوه ی ایجاد و پیشرفت هر یک از آنها اندکی با دیگری متفاوت است.اغلب اوقات سرطان به تدریج در طول زمان به وجود می آید و خطر انتشار وسیعی به همراه ندارد. از طرف دیگر، برخی از انواع سرطان پروستات نیز می توانند انتشار بسیار سریع و مخربی داشته باشند. 

سرطان پروستات اولیه

 سرطان پروستاتی که در مراحل اولیه یعنی زمانیکه در حد غده پروستات است و پخش نشده، شناسایی گردد، دارای شانس بیشتری برای درمان موفق می باشد.

سرطان پروستات پیشرفته

 سرطان پروستات پیشرفته یعنی اینکه سرطان به خارج از کپسول پروستات انتشار یافته است. معمولا این سرطان، در استخوان ها و گره های لنفاوی دیده می شود. سرطان پیشرفته پروستات با نام سرطان متاستازیک نیز شناخته می شود. سرطان متاستازیک، سرطانی است که در بدن پخش شده است.

هنگامی که سرطان پروستات متاستاز می کند اغلب به استخوان ها منتشر می شود. این وضعیت می تواند در نواحی زیر سبب ایجاد درد شود:

• ناحیه لگن
• کمر
• قفسه سینه

در صورتی که سرطان به طناب نخاعی انتشار یابد، ممکن است فرد حس خود را در پاها و مثانه از دست دهد. برخی مردان می توانند بدون داشتن هر گونه علامت سال ها به سرطان پروستات مبتلا باشند.

علایم سرطان پروستات

در مراحل اولیه، بیمار ممکن است هیچ گونه علایمی نداشته باشد و زمانی علایم پیدا شود که سرطان پیشرفت کرده است. برخی از مواقع ممکن است بیماری در معاینه سالیانه با آزمایش خون تشخیص داده شود. در مواردی نیز ممکن است علائم زیر در فرد مبتلا وجود داشته باشد.

• مشکل در ادرار کردن (بیمار ممکن است زود به زود ادرار کند و یا دفع ادرار او قطع گردد و دوباره جریان پیدا کند).
• درد در هنگام ادرار کردن
• ادرار به راحتی و با فشار دفع نمی گردد.
• موقعی که ادرار می کند، نمی تواند تمام آن را دفع نماید.
• دفع خون در مایع منی
• درد و ناراحتی ناحیه لگن و انتهای فوقانی استخوان ران
• اختلال در نعوظ
• از دست دادن وزن و احساس خستگی و بی حالی

اگر مردی دچار یک یا چند علامت از علایم بالا گردید، باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه نماید تا معاینات و بررسی های لازم از او صورت گیرد و مشخص گردد که آیا دچار بزرگی غده پروستات است یا مراحل اولیه سرطان پروستات را می گذراند.

دلایل سرطان پروستات

تحقیقات وسیعی در دنیا در حال انجام است که ثابت کند علت اصلی سرطانی شدن پروستات ژنیتیکی است و تا حدودی در این زمینه به سرنخ هایی رسیده اند و آنچه امروزه به دلایل شناخته شده ای اعتقاد وجود دارد موارد زیر می باشد:

•  چاقی یا سندرمم متابولیک یا سندرم x
•  بی حرکتی و ورزش نکردن
•  مصرف بیش از حد لبنیات
•  مصرف بیش از حد مواد پروتئینی
•  عمل جنسی بیش از حد
•  سابقه فامیلی سرطان در خانواده ابتلای پدر یا برادر و یا فامیل درجه 2
•  کهولت سن

تشخیص سرطان پروستات

اگر تست‌های روتین غربالگری پروستات یعنی معاینه رکتال و چک منظم ‌‌PSA (آنتی‌ژن مخصوص پروستات) غیرطبیعی باشند، دکتر اورولوژی آزمایشات بیشتری درخواست می‌کند:

اولتراسونوگرافی: می‌توان از سونوگرافی ترنس‌رکتال (نوعی سونوگرافی که پروب آن داخل رکتوم قرار می‌گیرد.) برای بررسی تغییرات پروستات استفاده کرد.

برداشت نمونه از بافت پروستات: نمونه‌برداری از بافت پروستات اغلب با استفاده از یک سوزن نازک انجام می‌شود و نمونه به‌دست آمده از نظر وجود سلول‌های سرطانی در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پس از تایید سرطانی بودن نمونه بافت پروستات، لازم است درجه تهاجمی بودن سلول‌ها مشخص شود. این کار توسط پاتولوژیست و با تعیین میزان تفاوت سلول‌های سرطانی بافت پروستات نسبت به سلول سالم انجام می‌شود. رایج‌ترین سیستم امتیازدهی برای تعیین درجه تهاجمی بودن سلول‌های سرطانی در سرطان پروستات، Gleason score است. در این سیستم از مجموع دو عدد استفاده می‌شود و از ۲ (سلول غیرتهاجمی) تا ۱۰ (سلول بسیار تهاجمی) متغیر است. امتیازات پایین در این سیستم نشان دهنده عدم وجود سرطان هستند. امتیاز ۶ نشان دهنده مراحل اولیه سرطان، ۷ نشان دهنده سرطان با درجه متوسط و امتیازات ۸ تا ۱۰ نشان دهنده درجات بالای سرطان هستند. همچنین از آزمایشات ژنتیک نیز برای تخمین خطرات و تعیین میزان تهاجمی بودن سلول‌های سرطان پروستات استفاده می‌شود.

پس از تشخیص سرطان و تعیین میزان تهاجمی بودن سلول‌های سرطانی لازم است مشخص شود که آیا سرطان به قسمت‌های دیگر بدن نیز منتشر شده‌است یا خیر. برای این کار درصورتی که طبق علائم بیمار شکی وجود داشته باشد از اسکن استخوان، اولتراسونوگرافی، CTاسکن، MRI و PETاسکن می‌توان استفاده کرد.

سرطان پروستات در هنگام تشخیص ممکن است در هرکدام از مراحل زیر باشد:

مرحله۱: سرطان محدود و کوچک است و هنوز درون غده پروستات قرار دارد.

مرحله۲: سرطان کمی پیشرفته‌تر است اما همچنان درون غده پروستات قرار دارد.

مرحله۳: سرطان به بخش‌های خارجی پروستات و به غده سمینال وزیکل گسترش پیدا کرده‌است.

مرحله۴: سرطان به گره‌های لنفاوی، سایر ارگان‌های نزدیک یا بافت‌هایی مانند رکتوم و مثانه یا به قسمت‌های دوردست مانند ریه‌ها یا استخوان‌ها گسترش پیدا کرده‌است.

سرطان پروستات مهاجم اغلب تا مرحله ۴ می‌رسد اما سایر انواع که کمتر تهاجمیند ممکن است هیچگاه از مراحل ۱، ۲ یا ۳ بالاتر نروند.

تشخیص افتراقی‌های سرطان پروستات

دو بیماری می‌توانند برخی از علائم سرطان پروستات را تقلید کنند.

هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH): ناشی از رشد و بزرگی پروستات است. این بیماری، علائم را با ایجاد فشار روی مثانه، حالب یا هر دو ایجاد می‌کند. BPH معمولا در مردان مسن دیده می‌شود و بیماری نسبتا خوش‌خیمی است.

پروستاتیت (التهاب یا عفونت غده پروستات): در این بیماری بافت پروستات ملتهب می‌شود و باعث ورم کردن غده پروستات می‌شود. همه باکتری‌هایی که می‌توانند باعث عفونت مجاری ادراری (UTI) شوند، می‌توانند منجر به پروستاتیت نیز شوند و همینطور این بیماری ممکن است در اثر بیماری‌های منتقل شونده از طریق جنسی مانند کلامیدیا و گنوره‌آ ایجاد شود.

هر دو بیماری با داروها درمان می‌شوند اما برخی از موارد BPH ممکن است به درمان جراحی نیاز پیدا کنند. نحوه افتراق سرطان پروستات از بیماری‌های مذکور یافتن سلول‌های سرطانی در نمونه برداشته شده از پروستات است.

مدیریت و درمان سرطان پروستات

مراقبت و انتظار: این عبارت به یک برنامه فعال مراقبتی بدون سایر درمان‌های سرطان اشاره دارد. این درمان در افرادی که براساس امتیاز گلیسون و مرحله سرطان، مبتلا به فرم غیرتهاجمی سرطان هستند، استفاده می‌شود و به شکل بررسی دوره‌ای بیماری است. این روش به علت خطر جدی عوارض ادراری و تناسلی موجود در اغلب درمان‌های سرطان پروستات، استفاده می‌شود. البته سرطان پروستات تهاجمی معمولا حتی باوجود عوارض ثانویه جدی، درمان می‌شود.

پرتو درمانی: یک دسته پرتوی متمرکز می‌تواند برای کشتن سلول‌های سرطانی، مخصوصا سلول‌هایی که از غده پروستات مهاجرت کرده‌اند (متاستاز داده‌اند)، مورد استفاده قرار گیرد. دسته‌های پرتو می‌توانند برای کاهش درد استخوانی ناشی از سلول‌های سرطانی مهاجم نیز مورد استفاده قرار گیرند.
براکی‌تراپی با دوز پایین: براکی‌تراپی نوعی از پرتودرمانی است که منبع پرتودهی درون بدن قرار می‌گیرد. در این روش صفحات رادیواکتیو در ابعاد دانه برنج درون پروستات قرار می‌گیرند و به بافت سرطانی اطراف پرتودهی می‌کنند.

براکی‌تراپی با دوز بالا: در این نوع منابع رادیواکتیو بیشتری درون غده سرطانی‌شده پروستات قرار داده می‌شود.

جراحی سرطان پروستات: رادیکال پروستاتکتومی روش برداشت غده پروستات با جراحی است. معمولا این درمان هنگامی‌که سرطان تنها در غده پروستات قرار دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. تکنیک‌های جدید جراحی به جلوگیری از آسیب اعصاب کمک می‌کنند اما هنوز جراحی می‌تواند عوارضی مانند اختلال نعوظ و مشکل کنترل ادراری را به‌همراه داشته باشد. البته این عوارض ممکن است در برخی از بیماران بهبود یابد.

هورمون‌درمانی: این روش درمانی برای استفاده از داروها به منظور کوچک کردن و یا کاهش سرعت رشد سلول‌های سرطان پروستات طراحی شده‌است اما نمی‌تواند سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. از هورمون‌درمانی برای کاهش علائم سرطان پروستات و کاهش سرعت گسترش سرطان‌های مهاجم با کاهش یا توقف تولید هورمون‌های مردانه (اندروژن‌ها) مانند تستسترون، استفاده می‌شود. عوارض آن شامل ناتوانی جنسی، رشد بافت پستان، گرگرفتگی و افزایش وزن می‌شود.

شیمی‌درمانی: شیمی‌درمانی برای کشتن سلول‌های دارای رشد سریع همه جای بدن، طراحی شده‌است، بنابراین معمولا هنگامی‌که سلول‌های سرطان پروستات به سایر نقاط بدن متاستاز می‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. متاسفانه شیمی‌درمانی سایر سلول‌های دارای رشد سریع بدن مانند سلول‌های مو، سلول‌های مخاط و سلول‌های پوشاننده دستگاه گوارش را نیز از بین می‌برد،‌ این موضوع عوارض ناخواسته بسیاری را ایجاد می‌کند. این عوارض شامل ریزش مو، زخم‌های دهانی، تهوع، استفراغ و بیماری‌های دیگر می‌شود.

کرایوتراپی: نوعی روش درمانی است که در آن سلول‌های سرطانی با یخ زدن و گرم شدن مجدد که باعث متلاشی شدن آن‌ها می‌شود کشته می‌شوند. این درمان نسبت به جراحی تهاجم کمتری دارد اما اثرات طولانی مدت آن هنوز در دست بررسی است. متاسفانه یخ زدن می‌تواند باعث آسیب به اعصاب شود که گاهی شامل اعصاب نزدیک به پروستات که کنترل کننده نعوظ هستند می‌شود. بسیاری از مردان پس از کرایوتراپی دچار ناتوانی جنسی شده‌اند. اختلال نعوظ در کرایوتراپی بیش از رادیکال پروستاتکتومی دیده می‌شود.